Hıristiyanlıkta üç büyük mezhep vardır. Bunlar; Katoliklik, Ortodoksluk ve Protestanlıktır.
Katoliklik
Katoliklik, Yunanca 'evrensellik' anlamına gelen 'to katalou' sözcüğünden türemiştir.
Rivayete göre İsa as, Petrus ismindeki havarisini havarilerin başı olarak seçmişti. İsa as’ın ölümünden sonra İseviler, onun etrafında toplanmaya başladılar. Romalılar, Kudüs’ü işgal edip Yahudileri yurtlarından çıkardıklarında Petrus, önce Antakya, oradan da Roma’ya gitti. İddiaya göre 64’de burada öldürüldü ve bugün Katolik Kiliselerinin merkezi olan Vatikan’daki San Pierto kilisesinin bulunduğu tepeye gömüldü.
Romalılar, 325’de İznik’de topladıkları ‘İznik Konseyi’nde Hıristiyanlığı resmi din olarak kabul ettiler. Çok sayıda olan İnciller arasından aynı addaki havarilerin yazdığı ‘Matta, Markos, Luka ve Yuhanna’ ismindeki dört İncil’in haricindekileri iptal ve imha ettiler. Adına ‘Yeni Ahit’ de dedikleri kutsal kitaplarında dört İncil ve Pavlus’un mektuplarını toplayarak şimdiki ‘İncil’i oluşturdular.
Katolikler, Petrus'un ölmeden önce yerine Roma Piskoposu’nu (Papa’yı) atamış olduğuna inanırlar. Bu gün itibariyle Papa, hala Petrus’un halifesi unvana sahiptir. Diğer piskoposlar da diğer havarilerin halefleri olarak kabul edilir. Kilise evrenseldir, bu nedenle uzayda ve zamanda her zaman tek ve birdir.
Katolik felsefesi gerçekte, Katolik Kilisesi adı verilen dinsel kurumun felsefesidir. Bu dinsel kurum; Kutsal ruhun hem Tanrı'dan, hem de oğlu İsa'dan geldiğine inanır, cehennemin varlığı, Meryem anaya tapınma, papazların zorunlu bekârlığı gibi özelliklerin yanında Papanın dinsel başkanlığını kabul etme anlayışına dayanır.
Katoliklikte Papa baş Hıristiyan sayılmıştır. Zamanla bazı kesimler, bu anlayışa itiraz etmişler ve bir takım kopmalar olmuş. Böylelikle yeni mezhepler kurulmuş. Bu vesileyle Katoliklik de bir mezhebe dönüşmüştür.
Nüfuslarının çoğunluğu Katolik Mezhebine mensup ülkelerden bazıları şunlardır: Fransa, İtalya, İspanya, Almanya, Hollanda, Belçika, Portekiz, Avusturya, İrlanda, Polonya. Almanya’da Katolikler oranında Protestanlar vardır. Katoliklik Mezhebi’nin genel nüfusu bir milyarı aşkındır.
Ortodoksluk
Ortodoksluk mezhebin mensuplarına verilen Ortodoks kelimesi Yunanca orthos (doğru) ve doksa (inanç) kelimelerinden türetilmiş ‘doğru inanç’ anlamına gelmektedir. Ortodoksların inanç esaslarına da Ortodoksluk denmiştir. Ortodoksluk 1054 yılında Roma'dan ayrılmıştır. En önemli ruhanî liderlik İstanbul’daki Fener Rum Patrikhanesidir. Ancak Vatikan’ın aksine her patrikhane veya Ortodoks kilisesi bağımsız yönetime sahiptir.
Ortodoksluğa göre, Patrik ruhani başkandır, yanılabilir. Roma Katolik Kilisesi evrensel değildir, papa gibi o da yanılabilir. Katoliklikte Ruh-ül Kudüs’ün baba ve oğuldan geldiği inancı hâkimken Ortodokslukta sadece Baba'dan geldiğine inanılır. İsa hem insan, hem tanrı tabiatına sahiptir. Sadece Meryem ve aziz ikonalarına saygı gösterilir. Patrik, başpiskopos, piskopos ve keşişler dışındaki papazlar evlenebilir.
Hıristiyanlıktaki inanç ayrılıkları bir takım çatışmalara da neden oldu. 1054’deki ayrılıma neticesinde iki mezhep birbirlerini aforoz ettiler. Bu durum 1962’deki ‘Dinler Arası Diyalog’ projesinin geliştirildiği ikinci Vatikan Konsili’ne kadar devam etti. 1965’de karşılıklı aforozlar kaldırıldı.
Bugün itibariyle Rusya, Sırbistan, Romanya, Bulgaristan, Gürcistan, Yunanistan ve Ukrayna gibi ülkelerin nüfuslarının çoğunluğu bu mezhebe bağlıdırlar. Bu mezhebin toplam nüfusu 150 milyon civarındadır.
Protestanlık
Katoliklik Mezhebi’nde yerleşmiş bir takım inançların akla uygun olmadığı düşüncesiyle Martin Luther ve Jean Calvin öncülüğünde protesto amaçlı başlatılan 1529’daki reform hareketi beraberinde Protestanlık Mezhebi’ni doğmuştur.
Protestanlığın merkezi bir kilisesi ve ruhani lideri yoktur. Papaza ihtiyaç duymadan İncil okunduğu için bağlı oldukları kiliselere İncil kilisesi de denmektedir.Günümüzde ABD, Kanada, İngiltere, Avustralya, Norveç, Hollanda ve Almanya gibi ülkelerin halklarının çoğunluğu Protestan’dır. Sayılarının bugün itibariyle 400 milyon civarında olduğu bilinmektedir.
Protestanlığın içinde üç ana akım (tarikat) oluşmuştur. Lutheryanizm (Evanjelizim), Kalvinizm ve Anglikanizm. Bunların her biri kendi bünyesinde birer kiliseler topluluğu oluşturmuştur.
